Eerst een woning. Dat is de kern van de nieuwe Aanpak dakloosheid 2023-2030 die staatssecretaris van Ooijen (Volksgezondheid), minister De Jonge (Volkshuisvesting) en
minister Schouten (Sociale Zaken) op 5 december presenteren. Ook wil het kabinet vol inzetten op preventie met passende en flexibele begeleiding op maat, en niet langer op opvang. Doel is het uitbannen van dakloosheid voor 2030.
Met de nieuwe langetermijnaanpak omarmt het kabinet het idee dat dakloosheid primair een huisvestingsprobleem is, en geen zorgprobleem. In Finland, waar Housing First nationaal beleid is, leidde dit al tot succes. Het is het enige Europese land waar het aantal dakloze mensen in de afgelopen jaren niet toenam.
Ook komt in de nieuwe aanpak meer nadruk op preventie. Schulden of gezondheidsproblemen moeten vroeg gesignaleerd worden; dit kan namelijk resulteren in dakloosheid. Hierbij is het belangrijk dat deze mensen snel de juiste ondersteuning krijgen. Door er eerder bij te zijn en ervoor te zorgen dat problemen niet verergeren, moet worden voorkomen dat mensen op straat belanden, aldus het kabinet.
Steun van brede coalitie
Voor de concrete uitwerking van het plan zocht staatssecretaris Van Ooijen nadrukkelijk de samenwerking met andere ministeries, gemeenten, woningcorporaties, zorgaanbieders, cliënten- en belangenorganisaties, ervaringsdeskundigen en andere relevante lokale en landelijke partijen.
Gemeenten steunen de 'woning eerst'-aanpak
De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) steunt de ‘woning eerst’-aanpak. Gemeenten ontvangen geld via de decentralisatie-uitkering Maatschappelijke Opvang en zijn zelf verantwoordelijk voor hoe zij dit besteden. Gemeenten wijzen er wel op dat de krappe woningmarkt en de economische ontwikkelingen het moeilijk zullen maken om de ambities te halen. De VNG wil daarom via een dashboard de voortgang van gemeenten gaan monitoren om goed te kunnen beoordelen of alle partijen op koers liggen om de ambities waar te maken.
'Wil dit plan kansrijk zijn, dan moet de overheid ambitie tonen'
Ook maatschappelijke organisaties werden gevraagd mee te denken over de nieuwe aanpak. Zij zijn blij met de omslag in doen en denken, maar willen ambitie zien van de overheid bij de concrete uitvoering van het plan, wil het kans van slagen hebben. Zij kwamen deze week met een gezamenlijk statement (externe link)waarin ze uitleggen wat hiervoor nodig is.
'Een cultuuromslag is nodig'
Housing First is géén keuzemenu, waarschuwen de 33 organisaties, aangevoerd door de SamenThuis2030-coalitie van ervaringsdeskundige jongeren en belangenorganisaties van dak- en thuislozen. Wil deze aanpak werken, dan vraagt het van alle betrokken partijen een andere werkwijze en een verandering in cultuur en denken over dakloosheid, zeggen zij. Succesvol dakloosheidsbeleid is geïntegreerd in een bredere huisvestingsstrategie. Daarom pleiten de organisaties voor een kabinetsbrede aanpak die gecoördineerd wordt uitgevoerd samen met lokale overheden, zorgorganisaties en woningbouwcorporaties.
'Meer sociale huurwoningen zijn nodig voor Housing First'
Geld moet niet langer naar opvang, maar naar preventie en Housing First. Die zijn primair gericht op effectief voorkomen van dakloosheid en zorgen ervoor dat het gebruik van noodopvang zeldzaam is en kort. En de manier waarop mensen toegang krijgen tot huisvesting moet ook anders, vinden de organisaties. Wil de systeemaanpak werken, dan is voldoende betaalbare en stabiele huisvesting nodig. Er moeten dus meer sociale huurwoningen komen. Dak- en thuisloze jongeren moeten als aandachtsgroep worden meegenomen in de prestatieafspraken met woningcorporaties. Gemeenten moeten geld krijgen om voldoende fatsoenlijke huisvesting voor deze groep te realiseren.
'Schaf niet-helpende wetgeving af'
Noodzakelijk is ook dat wetten en regels wordt aangepast. Zo pleiten de organisaties voor afschaffing van de kostendelersnorm, het loslaten van de leeftijdsgrens voor huurtoeslag, een verbod op huisuitzettingen en aanpassing van de jeugdwet en wet- en regelgeving rondom schuldhulpverlening.
'Ervaringsdeskundigen moeten mede het beleid bepalen'
Wil het kabinet jongerendakloosheid voorkomen dan moet zij investeren in betrouwbare kennis en onderzoek om de aard en omvang van jongerendakloosheid goed in kaart te brengen. De organisaties vinden het belangrijk dat jongeren met ervaringskennis verplicht mee kunnen praten bij het ontwikkelen en monitoren van wet- en regelgeving op landelijk en lokaal niveau. Ook willen zij dat de overheid komt met een duidelijk te monitoren stappenplan, met een tijdslijn en concrete doelstellingen waarop de overheid valt af te rekenen.